IL TURCO IN ITALIA
DRAMMA BUFFO PER MUSICA IN TWEE BEDRIJVEN VAN GIOACCHINO ROSSINI
EERSTE BEDRIJF
ZWEITER AKT
FOTO'S © Karijn Dillmann / Andreas Birkigt 2009
PRODUCTIE
Oper Leipzig
intendant: Alexander von Maravić
première: 7 november 2009
muzikale leiding: Andreas Schüller
regie / decor: Michiel Dijkema
kostuums: Claudia Damm
dramaturgie: Katrin Böhnisch / Christian Geltinger
licht: Michael Röger
Fiorilla: Viktorija Kaminskaite
Geronio: Paolo Rumetz
Narciso: Timothy Fallon
Selim: Giovanni Furlanetto
Zaida: Claudia Huckle / Lena Belkina
Albazar: Dan Karlström
Prosdocimo: Giulio Mastrototaro
pantomimespelers: Meylem González, Sylvia Metz, Sabine Schaft, Ines Vieweger
toneelmusici: Bo Price (Hammerklavier), Sebastian Schneider (klarinet), Edgar Hesse (klarinet), Abel Pérez Armas (hoorn), Tobias Schmidt / Gunter Bauer (hobo)
koor van de Oper Leipzig (koordirigent: Stefan Bilz) / figuranten van de oper Leipzig
orkest: Gewandhausorchester Leipzig
IN DE PERS
“sensationele librettomachine”
Dat bestaat nog! Je komt uit de opera, en niet eens gedeprimeerd, maar juist geïnspireerd. [...] Michiel Dijkema en Claudia Damm werden op zaterdagavond met gejubel overspoeld: hun Rossini is fantastisch. En de sensationele librettomachine vanzelfsprekend een geschenk aan de mensheid. Il Turco in Italia dus. Een operapersiflage die met bravoure ten tonele wordt gebracht: intelligent, zeer geestig – met ontroerende momenten.
Bild
9 november 2009
“onvoorstelbaar geestig”
Vermakelijk theater met een dubbele bodem
Het publiek ontving zaterdagavond de première van Gioacchino Rossini’s Il Turco in Italia met lang aanhoudend applaus voor alle deelnemers en talrijke bravo’s. [...] Hier gaat het, te midden van sprankelende humor, intelligente grappen en chaotische gekheid, weldegelijk om grote gevoelens. En toch – of juist daarom – is de Turco van de Oper Leipzig onvoorstelbaar geestig. Dijkema ontsteekt een waar vuurwerk aan gags, waarvan de technische precisie indrukwekkend is. Zoals in de eerste akte steeds weer nieuwe hoofdpersonages uit de lucht komen vallen. Of zoals Dijkema’s monstrueuze librettomachine, hart en blikvanger van deze productie, het publiek de fabuleus fris vertaalde teksten presenteert, steeds weer aangedreven en aangevuld door verschrompelde theatergeesten, die, als verder niets anders meer helpt, eersteklas soloblazers het toneel op sturen, om de dichter te inspireren, om de zangers nieuwe argumenten aan te dragen. Dat is geestrijk en vermakelijk theater met een dubbele bodem. En de neonazi en de Turkse interieurverzorger, die het spel een paar keer onderbreken, vanuit het publiek bijgestaan door verontwaardigde figuranten – die per ongeluk zelf onderdeel van het libretto worden – rekenen als regietheater zo zelfironisch met het regietheater af, dat niemand het droog houdt. […] Een meeslepend komische productie, die vast en zeker een enorme knaller wordt. Het gejubel bij de première laat daar geen twijfel over bestaan.
Peter Korfmacher
Leipziger Volkszeitung
9 november 2009
“lichtvoetig en ingenieus parodiërend”
De machine dicteert
Wat Michiel Dijkema met dit zichzelf geweldig lichtvoetig en ingenieus parodiërende personeel tot stand brengt, is niet na te vertellen, omdat de geestigheid die van iedere beweging, van elke subtiele repliek, van iedere gezongen of gespeelde grap uitgaat, daardoor niet beter wordt. [...] Dat alles heeft de geënsceneerde precisie van een uurwerk en de lichtheid van champagnebubbels.
Irene Constantin
Tageszeitung Neues Deutschland
19 november 2009
“briljante coup de théâtre [...] geniaal”
De boventitelingsmachine!
Dijkema’s truc is: de personages ontstaan vanuit zichzelf, vallen letterlijk keihard uit de hemel, ontwikkelen hun eigen verhaal, dichten de auteur de rol van “verwerkende tekstschrijver” toe. Zij karikaturiseren zowel genderclichés, alsook culturele clichés met luchtige delicatesse! Het is een briljante coup de théâtre om deze kritische parodie op de mechaniek van “boventiteling” te focussen! [...] Een geniaal idee, technisch excellent omgezet – een “decor” van communicatieve intensiteit, onvergetelijk! [...] In ieder geval: de opera in Leipzig heeft een succesproject in de aanbieding!
Franz R. Stuke
Opernnetz
10 november 2009
“sprankelend komische ingevingen”
De enscenering laat de toeschouwers zich volledig verplaatsen in het ontstaansproces van het libretto, zoals dat op dat moment op het toneel wordt omgezet, en aldus ook in de gedachtegang van de dichter. [...] Er wordt een intelligent omgezette, afwisselende en bij het stuk passende enscenering geboden, die doorspekt is met sprankelend komische ingevingen.
Dr. Andreas Gerth
Operapoint
november 2009
“vakkundig [...] direct en absurd”
Mens en machine
De verschillende lagen van het verhaal passen vakkundig in elkaar. [...] Selim, de exoot op zoek naar een vrouw in Italië, komt nooit zonder tapijt en buitensporig grote waterpijp op. Als de bedrogen echtgenoot dan naar hetzelfde kostuum grijpt en met een piepkleine waterpijp aan komt zetten, zijn de lachers het niveau van de tekst allang ontstegen. Hoe directer en absurder de humor, hoe beter de avond aan gene zijde van alle objectconstituerende psychologisering functioneert.
Anke Charton
Leipzig Almanach
11 november 2009
“met gemak ruim drie uur humoristisch”
De parodie op een parodie
Bijzonder komisch: Rossini’s Turk in Italië aan de Oper Leipzig
Michiel Dijkema waagt zich in Leipzig aan een scenische parodie op deze parodie. Hij plaatst een grote, antiek uitziende librettomachine à la 1814 (zes meter hoog, zeven breed) midden op het verder lege draaitoneel en is dan met gemak ruim drie uur humoristisch. [...] De arme tekstdichter wordt omsprongen door louter kleine ideeëndwergen. Zij doen hem tijdens de ouverture echter alleen maar ideeën aan de hand, die een dodelijke afloop hebben of die al bestaan. De nieuwe ingevingen knallen dan uiteindelijk als grote wonderzakken vanuit de toneelhemel op de planken. Daaruit klauteren geleidelijk alle acteurs.
Joachim Lange
Freie Presse
11 november 2009
“Gaat dat zien!”
Onverdeeld gejubel voor een schandaal
Gaat dat zien! [...] Het publiek beloonde de première met onverdeeld gejubel. [...] Echtgenote en echtgenoot, oude en nieuwe minnaar, een afgedankte minnares en haar manusje-van-alles, dan nog een gemaskerd bal, het verwisselen van rollen, verveelvoudiging en te midden van dat alles een overspannen librettist: deze theateravond waardeert deze chaotische situatie liefdevol op met de mogelijkheden van de commedia dell’arte, met een ongedwongen vertaling, met excellente toneelmuziek en met ontelbare – ook pyrotechnische – grapjes. Bizarre vermommingen en geestige rekwisieten ploffen in zakken omlaag. Het zigeunerkoor verschijnt als horde naakte gnomen in wonderlijke pakken, de luxe-Turk komt nooit zonder Perzisch tapijt op. Tegelijkertijd wijden regie en ensemble zich aan de komedie met acribische ernst aangaande het vakmanschap, zonder welke zelfs de beste gag niet zou functioneren. En zij laten uiteindelijk met een knipoog zien waar de grenzen van het genre liggen: als Fiorilla snikkend op de grond ligt, laat de opera de broek, pardon, de coulissen zakken. De librettomachine draait door, musici en zangers vallen uit hun rol. Het afbreken van de voorstelling is hier een daad van erbarmen. [...] Je verlaat de opera na een speelduur van drie uur met de zekerheid een kloppende, extreem onderhoudende, zelfironische avond te hebben beleefd.
Ute van der Sanden
Mitteldeutsche Zeitung
8 november 2009
“een groots idee”
Slechts één keer geraakt de wereld uit haar voegen: Fiorilla ligt op de vloer, echtgenoot Geronio heeft zijn lichtvoetige echtgenote eruit gesmeten, en haar vertwijfeling lijkt echt. Het spel stokt. Met het oog op haar gekwetstheid ontzegt Fiorilla de opera een happy end. Geronio onderbreekt: wat is er met die vrouw aan de hand, waarom zingt ze niet? Is ze ziek? Onrust op het toneel. De technici kijken beteuterd toe. Het doek valt, applaus – pas daarna wordt de knoop ontward, zoals Prosdocimo, de dichter, Rossini, traditie en genre het willen... Dit is een groots idee uit het tussenrijk van theater en leven, waarmee Michiel Dijkema deze opera over het ontstaan en de absurditeiten van een operatekst beëindigt.
Peter Korfmacher
Leipziger Volkszeitung
9 november 2009
“vijfeneenhalve ton zwaar”
Enorm hoog, vijfeneenhalve ton zwaar, optisch een kruising tussen een drukpers en een weefgetouw, roteert de houten constructie op het draaitoneel van de opera in Leipzig. Sinds het begin van het jaar heeft men in de theaterwerkplaatsen aan de librettomachine van de regisseur gebouwd, iedere letter met de hand op de 540 meter lange stofbaan geschilderd. Zes figuranten draaien nu aan de tekst, want zijn totstandkoming staat in de komische opera De Turk in Italië van Gioacchino Rossini centraal.
Ute van der Sanden
Mitteldeutsche Zeitung
8 november 2009
UIT EEN TOSCA-RECENSIE (2011)
“de inmiddels legendarische libretto-machine”
Dijkema ist an der Oper Leipzig kein Unbekannter: Vor zwei Jahren landete er hier mit seiner Inszenierung von Rossinis Il Turco in Italia einen beachtlichen Erfolg: Um die mittlerweile legendäre Libretto-Maschine entwarf Dijkema ein an verschiedene historische Theaterformen angelehntes turbulentes Spiel mit mehreren Ebenen und bewussten Brüchen zwischen Fiktion und »Realität«, die er zu einem ebenso gewitzten wie intelligenten Ganzen zusammenfügte.
Ingo Rekatzsky
Der Neue Merker
17 oktober 2011